Empatik İnsanların
12 Özelliği
Bu yazıda ele alınan konular kesinlikle teşhis veya
tedavi yerine geçmez. Farkındalık amaçlıdır.
Empati Carl Rogers’ın 1970’li yıllarda yaptığı tanıma göre; “bir
kişinin kendisini karşısındaki kişinin yerine koyarak olaylara onun bakış açısı
ile bakması, o kişinin duygularını ve düşüncelerini doğru olarak anlaması,
hissetmesi ve bu durumu ona iletmesi” sürecidir.
Empati
kavramı, ilk olarak 1897 yılında Theodor Lipps tarafından Almanca “Einfühlung”
sözcüğünün karşılığı olarak kullanılmıştır. Lipps Einfühlung’u şöyle
tanımlamaktaydı: “Bir insanın kendisinin karşısındaki bir nesneye yansıtması,
kendini onun içinde hissetmesi ve bu yolla o nesneyi içine alarak/özümseyerek
anlaması sürecidir”. Bu kavram, 1909’da Edward B. Titchener tarafından, diğer
bir kişinin duygusal deneyimini aktif bir şekilde anlamak olan Yunanca
“empatheia” kelimesinden İngilizce ’ye “Empathy” olarak çevrilmiştir.
Empati yetenekleri
yüksek insanlar, etraflarında meydana gelen şeylerin duygusal etkisine karşı
daha savunmasız olabilirler. Dünyaya dair vizyonları çok sezgisel ve hassas
insanlardır. Genellikle hissettikleri her şeyi anlatmak ve ifade etmekte zorluk
yaşayabilirler. Anksiyete krizleri, depresyon, kronik yorgunluk ve duygusal
dengesizliğe bağlı semptomlar gösterme eğilimleri daha fazla olabilir. Bunlarla
beraber empati yaşam boyunca bize çok
şey kazandırabilecek bir erdemdir Özellikle de etkili bir şekilde
yönetmeyi öğrenirsek. Bunun ilk adımı da gerçekten empatik bir insan olup
olmadığımızı bilmekle atılabilir.
Prof.
Üstün Dökmen’e göre, bir kişinin karşısındaki ile empati kurabilmesi için gerekli
olan öğeler şöyledir;
a) Empati kuracak kişi, kendisini
karşısındakinin yerine koymalı, olaylara onun bakış açısı ile bakmalıdır.
b) Empati kurmuş sayılmak için,
karşıdaki kişinin duygularını ve düşüncelerini doğru anlamak gereklidir. Karşıdakinin
yalnızca duygularını ya da yalnızca düşüncelerini anlamak yeterli değildir.
Burada empatinin iki temel bileşeninden söz edilir. Bunlar, empatinin bilişsel
ve duygusal bileşenidir. Karşıdakinin rolüne girerek onun ne düşündüğünü
anlamak, bilişsel nitelikli bir etkinlik (bilişsel rol alma/bilişsel perspektif
alma), karşıdakinin hissettiklerinin aynısını hissetmek ise duygusal nitelikli
bir etkinliktir (duygusal rol alma/duygusal perspektif alma).
c) Empati tanımındaki en son öğe
ise, empati kuran kişinin zihninde oluşan empatik anlayışın, karşıdaki kişiye
iletilmesi davranışıdır.
Empatinin Dezavantajı
Kendinizi başka birinin yerine koymak faydalı olabilir, ancak bu, başkalarıyla varsayılan ilişki biçimi haline geldiğinde, bir kişiyi kendi ihtiyaçlarına karşı kör edebilir ve hatta onlardan faydalanacak kişilere karşı savunmasız hale getirebilir.
Empatik insanlarda genellikle (istisnalar
kaideyi bozmaz) görülen alışkanlıklar, tutumlar ve davranışlar.
1. Diğer
insanlardan daha duyarlıdırlar.
Her zaman yardım etmek ve ağlamak için bir
omuz sunmaya isteklidirler.
2. Başkalarının
duygularını emerler
Duygunun iyi ya da kötü olmasına
bakılmaksızın.
3. İçe dönük olma
eğilimindedirler.
Kendileri ile baş başa kalmak veya küçük
gruplarla arkadaşlık etmeyi, büyük kalabalıklara genellikle tercih ederler.
4. Ortalamadan
daha sezgiseldirler
Onlar dünyayı sezgileriyle algılarlar.
5. Yalnız vakit
geçirmeyi severler
Uzun süre başkalarını dinleme ve yardımcı olmaları durumunda
genellikle bu durumdan olumsuz etkilenirler. Bu nedenle, kendi duygusal
dengesine geri dönebilmek için periyodik olarak yalnız kalmaları yararlı olur.
6. Kendilerini
duygusal ilişkilerde aşırı koruyabilirler
Bir çift olarak yaşamak, empatik bir insan
için oldukça karmaşık olabilir. Bazen aşık olmaktan kaçınırlar,
böylece işler iyi gitmezse daha sonra acı çekmezler.
7. Enerji
vampirleri için kolay avdırlar.
İnsanların yaşam
enerjilerini emen ve “enerji vampiri” olarak tabir edilen insanların tüm kötü
hislerine karşı özellikle savunmasızdırlar.
8. Doğa ile temas
halinde çok rahat hissederler
Günlük rutinler, yükümlülükler ve stresten
diğer insanlara oranla daha fazla etkilenirler. Doğa ile baş başa olmak onları
adeta şarj eder.
9. Cildin hisleri
vardır
Gürültülü ortamlarda ya da
çevrede çok fazla gerginlik olduğunu fark ettiklerinde çok kötü
hissedebilirler.
10. Kendi
iyilikleri için kendilerine zarar verebilirler.
Her ne kadar inkâr edilemez bir erdem olsa
da empatik insanlar başkalarının
sorunlarıyla uğraşmak konusunda aşırılığa gidebilirler. Onların problemlerini
çözemezlerse, hayal kırıklığına uğrayabilirler.
11.
Çevrelerindeki insanlara ‘hayır’ demekte ve sınır çizmekte zorlanabilirler
Diğer insanların enerjileriyle uyumlanmaları
farkında olarak değil, otomatik olarak gerçekleşir. Diğer insanların
duygularını adeta o duygu kendilerine aitmiş gibi deneyimleyebilirler.
12. Tartışmadan
ve çatışmadan kaçınırlar
Karşı tarafın ne hissettiğini çok iyi
anlayabildikleri için bir anlaşmazlık yaşamaları durumunda karşılarındaki
insanları nasıl incitebileceklerini de çok iyi bilirler.
Referanslar:
- Barrutia, A. (2009). Kişilerarası yeterlilikler A. Barrutia'da (Ed.),
Ailede Duygusal zeka (ss. 381-416). İspanya: Toromitik.
- Carpena, A. (2003). İlk aşamada sosyo-duygusal eğitim. Barselona:
Octahedron.
- Goleman, D. (1996). Empati kökleri. D. Goleman (Ed.), Duygusal Zeka
(s. 162-183). Barcelona: Cairos.
- https://www.psychologytoday.com/
- wikipedia
